काठमाडौं उपत्यका शक्तिपीठहरूको धरोहरका रूपमा प्रसिद्ध छ। यी शक्ति पीठहरू धार्मिक, ऐतिहासिक र सांस्कृतिक दृष्टिले महत्त्वपूर्ण छन्। यहाँ नवदुर्गाका प्रतीक ब्रम्हायणी, महेश्वरी, कुमारी, भद्रकाली, बाराही, ईन्द्रायणी, महाकाली, महालक्ष्मी र त्रीपुरासुन्दरी देवीहरूको शक्तिपीठबारे जानकारी प्रस्तुत गरिएको छ।
१. नरदेवी
- स्थान: काठमाडौं
- इतिहास: राजा गुणकामदेवले कलिगत संवत् ३८२५ मा महालक्ष्मीको सपना देखेपछि यो पीठ स्थापना गरेका हुन्।
- विशेषता: उहिल्यै नरबलि दिने चलन रहेको भनाइ छ। मनोरथ पूरा गर्ने देवीका रूपमा यसलाई पूजा गरिन्छ।
- विशेष कार्यक्रम: प्रत्येक बाह्र वर्षमा पिशाच चतुर्दशीका दिन देवीको नाच देखाउने प्रचलन।
२. भद्रकाली
- स्थान: काठमाडौं
- इतिहास: राजा गुणकामदेवले कलिगत संवत् ३८२५ मा खेतमा देखिएको चमत्कारी बालिकालाई भेटेर यो पीठ स्थापना गरेका हुन्।
- विशेषता: देवीलाई बेसारले रोटी चढाउने चलन छ। देवीलाई मनोकामना पूरा गर्ने शक्ति रूपमा पूजा गरिन्छ।
३. भक्तपुर नवदुर्गा
- स्थान: भक्तपुर
- इतिहास: तान्त्रिक साधनाले देवीलाई वशमा पारी स्थापना गरिएको कथा।
- विशेषता: यहाँ अष्टमातृकाको स्वरूपमा देवीहरूलाई पूजा गरिन्छ।
- विशेष कार्यक्रम: कोजाग्रत पूर्णिमाका दिन राष्ट्र प्रमुखद्वारा पूजा।
४. राजराजेश्वरी पशुपति
- स्थान: पशुपति क्षेत्र
- इतिहास: वि.सं. १४६४ मा राजा जयधर्मदेवले स्थापना गरेका थिए।
- विशेषता: यहाँ नवदुर्गाका पूर्णकदका मूर्ति छन्। पूर्वजन्मको अनुहार देखिने इनार र विशेष नवरात्र पूजा यस पीठको आकर्षण हो।
५. बगलामुखी पाटन
- स्थान: पाटन
- इतिहास: सत्ययुगमा भगवान विष्णुको तपस्याबाट देवी प्रकट भई त्रिपुरासुन्दरीको स्वरूप लिएकी।
- विशेषता: देवी बृहस्पति ग्रहकी अधिष्ठात्री हुन्, त्यसैले बिहीबार विशेष पूजा गरिन्छ।
६. दक्षिणकाली
- स्थान: फर्पिङ, काठमाडौं
- इतिहास: राजा प्रताप मल्लले सपनामा देखेर मन्दिर स्थापना गरेका थिए।
- विशेषता: साक्षात देवीको रूप मानिने दक्षिणकालीमा बडादशैंका बेला विशेष बलिपूजा गरिन्छ।
७. वनकाली
- स्थान: गौशाला, काठमाडौं
- इतिहास: राजा शिवदेवको पालामा देवी स्थापना गरिएकी।
- विशेषता: अष्टभुजा भगवतीको मूर्ति रहेको यो शक्तिपीठले मनोकामना पूरा गर्ने विश्वास छ।
८. कङ्केश्वरी
- स्थान: विष्णुमती नदी किनार, काठमाडौं
- इतिहास: राजा गुणकामदेवले कलिगत संवत् ३८३५ मा यो पीठ स्थापना गरेका हुन्।
- विशेषता: यसलाई कान्तिपुर नगरको रक्षार्थ बनाइएको मानिन्छ।
९. गुह्येश्वरी
- स्थान: श्लेषमान्तक वन, पशुपति क्षेत्र
- इतिहास: सतीदेवीको गुह्य अङ्ग पतन भएको स्थान। राजा प्रताप मल्लले मन्दिर जीर्णोद्धार गरेका थिए।
- विशेषता: यो पीठ भक्तजनका लागि मनोरथ पूर्तिको प्रमुख स्थल हो।
यी शक्तिपीठहरूको दर्शन र पूजाले धार्मिक आस्था बलियो बनाउनुका साथै ऐतिहासिक सम्पदाको महत्त्वसमेत उजागर गर्दछ।
